در اجرای لوله کشی فاضلاب یک ساختمان باید موضوعات مختلفی مد نظر قرار بگیرد. روی هم رفته باید توجه داشته باشید که اجرای خطوط لوله به گونه‌ای باشد که جریان پساب به راحتی برقرار باشد و از ساختمان به سمت فاضلاب به صورت مستمر و بدون گرفتگی حرکت کند. شیب لوله فاضلاب در محقق شدن این هدف اهمیت بسیار زیادی دارد. اگر چنانچه به هر دلیلی شیب لوله‌ها به درستی تنظیم نشود، قطعا در مسیر خروج پساب مشکلاتی ایجاد خواهد شد. در ادامه قصد داریم روش محاسبه شیب لول فاضلاب را بررسی کنیم. تا انتها با ما همراه باشید.
شیب لوله فاضلاب به چه معناست؟
قبل از هر چیزی بهتر است به این سؤال پاسخ دهیم که شیب لوله فاضلاب چیست؟ لوله کشی فاضلاب از محل ساختمان تا خروجی فاضلاب، مسیری را طی می‌کند. در طی این مسیر اختلاف ارتفاعی بین بالاترین و پایین‌ترین سطح لوله ایجاد می‌شود. به میزان تغییر ارتفاع لوله نسبت به طول آن، شیب لوله فاضلاب گفته می‌شود.
آنچه باید توجه داشته باشید این است که شیب اجرای خطوط لوله کشی فاضلاب باید در محدوده مشخصی تنظیم شود. کم بودن شیب، باعث می‌شود که سرعت خروج پساب کاهش پیدا کند و عملا شاهد گرفتگی مسیر باشیم. در عین حال افزایش بیش از حد شیب لوله کشی نیز باعث می‌شود که سرعت خروج مایعات در مقایسه با پساب جامد در لوله بیشتر شود. در نتیجه این امکان به وجود می‌آید که مسیر لوله مجددا دچار انسداد گردد.
عوارض رعایت نکردن شیب لوله فاضلاب چیست؟
اگر شیب لوله فاضلاب به درستی اجرا نشود، جریان پساب در خطوط انواع لوله دچار مشکل می‌شود. به خصوص مواد جامد موجود در پساب که ته نشین می‌شوند و به مرور زمان موجب گرفتگی لوله‌ها می‌گردند. این مشکلی خیلی زود خود را در قالب بالا زدن فاضلاب و همچنین بوی نامطبوع در فضای ساختمان نشان می‌دهد. به همین دلیل مجبور خواهید شد که مدام از لوله بازکنی برای برطرف کردن گرفتگی فاضلاب استفاده کنید.
شیب استاندارد لوله فاضلاب چقدر است؟
شرایط اجرای لوله کشی فاضلاب در تعیین شیب آن بسیار مهم است؛ اما در حالت کلی شیب لوله فاضلاب به صورت استاندارد معادل 2 درصد در نظر گرفته می‌شود. در عین حال باید توجه داشته باشید که شیب محاسبه شده در تمام بخش‌های خطوط لوله کشی فاضلاب باید به دقت رعایت شود.
بعضا شاهد هستیم که در برخی پروژه‌ها، شیب لوله‌ها در بخش‌های مختلف با هم تفاوت دارند. این اشتباه قطعا در جریان پساب درون لوله‌ها مشکلات جدی را به دنبال خواهد داشت. از جمله اینکه سرعت پساب مدام با تغییر شیب کم و زیاد می‌شود و در پی آن جریان آشفته در لوله ایجاد می‌شود. از نظر مکانیک سیالات آشفته شدن جریان سیال باعث افت انرژی آن می‌شود و به همین دلیل حرکت پساب را مختل می‌کند.
روش محاسبه شیب لوله فاضلاب چگونه است؟
برای محاسبه شیب لوله های فاضلاب باید ابتدا مسیر لوله کشی را تعیین کنید. نکته مهم این است که خطوط لوله باید از کوتاه‌ترین مسیر ممکن به سمت رایزر اصلی فاضلاب هدایت شوند. البته در عین حال موضوع شیب خطوط لوله کشی نیز باید مد نظر باشد.
روی هم رفته وقتی صحبت از شیب لوله‌ها می‌شود، منظور شیب لوله‌های افقی است. برای تعیین شیب این دسته از لوله‌ها باید شرایط را به گونه‌ای تنظیم کنید که اختلاف ارتفاع بالا و پایین آن نهایتا دو درصد باشد. نکته مهم این شاید در بخش‌هایی از مسیر نیاز باشد که شیب بیشتری برای خط لوله در نظر گرفته شود. در این گونه موارد توصیه می‌شود که شیب به گونه‌ای انتخاب شود که سرعت پساب از 70 سانتی متر بر ثانیه بیشتر نشود.
برای اندازه گیری شیب لوله پساب باید از تراز بنایی استفاده کنید. به طور کلی تراز بنایی را می‌توان روی هم نقطه از لوله گذاشت و به این ترتیب شیب آن را محاسبه نمود. نکته مهم این است که هیچ گاه نباید کف ساختمان مبنای اندازه گیری شیب لوله‌ها در نظر گرفته شود. چرا که در موارد متعددی شاهد هستیم کف ساختمان نیز شیب دارد. همچنین کف‌سازی در زمان اجرای لوله فاضلاب به صورت کامل انجام نشده است.
نکات مهم محاسبه و اجرای لوله کشی فاضلاب
در ادامه لازم است تا به چند نکته مهم و حیاتی در رابطه با شیب لوله کشی فاضلاب بپردازیم که باید حتما آن‌ها را مد نظر داشته باشید. این نکات عبارت‌اند از:
1. تفاوت در محاسبه شیب لوله فاضلاب توالت ایرانی و فرنگی
در توالت ایرانی یک سیفون تعبیه می‌شود. سیفون مقداری آب در خود نگه می‌دارد تا به این ترتیب از ورود بوی نامطبوع فاضلاب به داخل ساختمان جلوگیری کند. سیفون باید بدون هیچ‌گونه شیبی طراحی شود. سایر بخش‌های لوله کشی فاضلاب با همان شیب متوسط 2 درصدی اجرا می‌گردند. در توالت فرنگی دیگر نیاز به اجرای سیفون نیست. طراحی این توالت‌ها به گونه‌ای که سیفون در ساختمان آن‌ها تعبیه شده است.
2. تأثیر قطر لوله‌ها بر شیب
نکته همی که باید در نظر داشته باشید این است که قطر لوله‌های فاضلاب در انتخاب شیب مناسب مؤثر هستند. به طور کلی برای اعمال شیب سیستم فاضلاب مناسب با توجه به قطر لوله باید موارد زیر را در نظر داشته باشید:
- قطر لوله تا 65 میلی متر: شیب 2 درصد
- قطر لوله از 80 تا 150 میلی متر: شیب 1 درصد
- قطر لوله از 200 میلی متر به بالا: 0.5 درصد
دلیل اهمیت قطر در انتخاب شیب را باید در موضوع سرعت پساب جستجو کرد. همان طور که اشاره کردیم، سرعت پساب درون لوله‌های فاضلاب باید برابر 70 سانتی متر در ثانیه باشد. به این ترتیب با افزایش قطر لوله، شیب کاهش پیدا می‌کند تا محدودیت سرعت رعایت شود.
3. شیب برعکس ممنوع
به هیچ عنوان در طول مسیر اجرای خطوط لوله کشی فاضلاب نباید به سراغ اجرای شیب برعکس و مخالف جهت اصلی بروید. این کار خیلی زود باعث گرفتگی مسیر لوله فاضلاب می‌شود و گرفتاری‌های زیادی را به دنبال می‌آورد.
4. لزوم نصب دریچه بازدید
مطابق استاندارد باید به ازای هر 30 متر خط لوله فاضلاب، یک دریچه بازدید در نظر بگیرید. نکته مهم این است که دریچه بازدید حتما باید روی ناحیه افقی لوله‌ها تعبیه شود.
5. اتصالات مناسب لوله کشی فاضلاب
برای انتخاب اتصالات مختلف در لوله کشی فاضلاب ساختمان باید حتما از اتصالات 45 درجه استفاده کنید.
کلام پایانی
در این مقاله به بحث و بررسی پیرامون شیب لوله فاضلاب پرداختیم. در حالت کلی شیب لوله‌های فاضلاب در پروژه‌های مختلف بین 1 تا 3 درصد است. خیلی به ندرت پیش می‌آید که شیب لوله‌ها از این محدوده خارج شود. به فیکس با برخورداری از یک تیم فنی در زمینه تاسیسات مکانیکی آماده است تا پروژه‌های مختلف ساختمانی در زمینه اجرای لوله کشی فاضلاب با شما عزیزان همکاری کند. برای این منظور کافیست که با ما تماس بگیرید. همکاران ما مشاوره و راهنمایی لازم را در اختیارتان قرار خواهند داد.
