نحوه سرویس و نگهداری دیگ بخار

تعمیرات و نگهداری دیگ بخار از جمله مواردی است که باید به صورت اصولی انجام پذیرد چرا که دیگ های بخار دارای فشار و دمای بالایی می باشند که خرابی آنها در صورت عدم رعایت موارد ایمنی، می توانند بسیار خطر آفرین و پر هزینه باشد.

دیگ های بخار تجهیزات حساسی می باشند و بخش زیادی از تعمیرات موتورخانه و نگهداری موتورخانه، مربوط به دیگ های بخار می شود

اصول تعمیرات و نگهداری دیگ بخار

بسیاری از کارخانجات، بویژه صنایع شیمیایی، به جریان مداوم بخار نیاز دارند. چنانچه دیگ به هر دلیل خاموش شود ممکن است موجب توقف فرایند تولید و نتیجتاً اتلاف مقادیر قابل توجهی از محصول شود.

دیگهای بخار امروزی بسیار پیچیده‌تر و پیشرفته‌تر از دیگهای سابقند. برخی از این پیشرفت‌ها بدین قرارند: مشعلهایی که قابلیت انعطاف آنها برای تغییر نسبت سوخت و هوا بسیار زیاد است؛ سیستم‌های کامپیوتری که سوخت و فشار و دما را به طور دقیق کنترل می‌کنند؛ اعمال کنترل بدون نیاز به دخالت انسان و با استفاده از یک سیستم مرکزی و کنترل همزمان چندین دیگ؛ و مشعلهایی که اکسیدهای نیتروژن (NO_X) کمتری تولید می‌کنند.

با پیشرفت فن­آوری دیگهای بخار و تجهیزات جانبی آن، اهمیت آموزش تعمیر و نگهداری آنها نیز خیلی بیشتر شده است و تنها افراد کارآمد و ماهر می­توانند امر تعمیر و نگهداری دیگهای بخار امروزی را بر عهده گیرند. در نتیجه بسیاری از شرکتها سعی دارند که روشهای سابق تعمير و نگهداری را کنار گذاشته و با ارائه آموزشهای ضروری به پرسنل راهبری و نگهداری بیشتر به سیستم مدیریت تعمیر و نگهداری کامپیوتری و برنامه‌ریزی‌شده متکی گردند که بر اساس آن افراد باید جداول از پیش تهیه شده‌ای را پر کنند. مثلاً مهندس راهبر باید هر روز دماسنج‌ها و فشارسنج‌ها را ملاحظه کند.

سرویس دیگهای بخار را می‌توان به یک یا چند شرکت متخصص بر اساس قرارداد واگذار کرد در اینجا سرویسی که عموماً باید توسط چنین شرکتهایی ارائه شود ذکر شده و آنچه باید از طرف دارند، دیگ بخار در قرارداد قید شود نیز مورد اشاره قرار می‌گیرد.

بازرسی‌های منظم دیگ بخار

دیگهای بخار هر سال حداقل به یکبار بازرسی و تمیزکاری نیاز دارند. این بازرسی بسیار جامع بوده و دامنه وسیعی از آزمونها را شامل می‌شود؛ از موضوعات ساده‌ای مثل آزمایش نشت تا بررسی‌های پیچیده‌تری مثل کیفیت احتراق در مشعل. چیزهایی که باید مورد بررسی قرار گیرند. از این قبیلند: وضعیت شیرها از نظر باز و بسته شدن چگونگی عملکرد احساسگرها (Sensors)؛ نشت داشتن یا نداشتن واشرها؛ میزان بودن کنترل‌کننده‌ها روی درجات مورد نظر کیفیت اجرهای نسوز و عنداللزوم تعویض آنها. به همین ترتیب باید کار بازرسی طبق جدول ۱ صورت گیرد.

در مورد دیگهایی که با سوختهای سنگین (نفت کوره یا مازوت) کار می‌کنند و متناوباً خاموش و روشن می­شوند (بیش از یکبار در ساعت)، یا اینکه در محیط پر گردوغباری قرار دارند، باید دقت شود که تعداد دفعات بیشتری برای بازدید منظور گردد. علاوه بررسی‌های فصلی تنظیمات، باید بازدیدهای نیمساله نیز برای بازدید منظور گردد.

برخی موارد وقتی میزان روشن و خاموش شدن خیلی زیاد بوده یا محیط صدمه خیز باشد، انجام گیرند. در برخی موارد وقتی میزان روشن و خاموش شدن خیلی زیاد بوده یا محیط صدمه خیز باشد، بازرسی ماهانه مفیدتر است. تجهیزات جانبی از قبیل پمپ‌های آب تغذیه دیگ، هوازداها (Deaerators) و در بعضی موارد سیستم تصفیه آب نیز در شمول قرارداد باشند.

قرارداد نگهداری دیگ بخار

قرارداد نگهداری دیگ بخار نیازمند بررسی و دقت است.

مبلغ قرارداد

مبلغ قرارداد به عوامل زیر بستگی دارد:

• اندازه دیگ بخار: نگهداری دیگهای بزرگتر هزینه بیشتری دارد.
• سوخت: برای دیگهایی که از سوخت مایع استفاده می‌کنند نسبت به دیگهای گازسوز باید مبلغ بیشتری پرداخت شود (که بین ۱ تا ۳٪ کل مبلغ قرارداد است). دلیل آن هم واضح است، چون علاوه بر سخت­تر بودن سوزاندن گازوئیل یا مازوت نسبت به گاز، ترکیبات گوگرد آنها موجب گرفتگی می‌شود.
• کاربرد: سرویسی که برای یک دیگ بخار فشار بالا باید انجام گیرد هزینه بیشتری برمی‌دارد تا سرویسی که روی یک دیگ آب داغ سیستم گرمایش ساختمان اعمال می‌شود. دلیلش هم این است دیگ بخار فشار بالا بیشتر روشن و خاموش می‌شود و بیشتر در معرض فرسودگی است لذا نیاز به سرویس بیشتری دارد (مثلاً آجر نسوز باید زودتر تعویض شود).

قسمتهایی که باید در قرارداد منظور شوند.

اگر قرارداد فقط برای نگهداری دیگ بخار بسته شود هزینه کمتری دارد تا اینکه تجهیزات جنبی را نیز شامل شود.

سرویسهای اضطراری شبانه‌روزی

ترمیم یا تعویض قطعات: این مورد گاه ممکن است تا ۵۰% به مبلغ کل قرارداد اضافه کند. اما احتمال دارد حوادث غیرمترقبه‌ای نیز پیش بیایند که در این صورت هزینه آنها در طول یک دوره قرارداد باید حتماً لحاظ شود.

مسافت پیموده شده توسط پرسنل راهبری: در بعضی از قراردادها هزینه مربوط به مسافتی که برای رسیدن به محل نصب دیگ و ارائه سرویس توسط پرسنل اعزامی ‌شرکت پیموده می‌شود نیز منظور می‌گردد.

نگهداری برنامه‌ریزی‌شده (Planned Maintenance)

بدون شک انجام بازرسی‌های سالانه موجب کارکرد مؤثر و ایمن دیگ بخار می‌شود. اما برای دستیابی به کارکرد بهینه باید برنامه‌ای جامع برای تعمیر و نگهداری موتورخانه فراتر از بازرسی‌های اولیه و سالانه فراهم گردد.

تعمیر و نگهداری برنامه‌ ریزی‌ شده به میزان کردن دقیق و منظم دیگ، طبق آنچه در جدول ۲ فهرست شده است، اطلاق می‌شود. قسمتی از یک برنامه تعمیر و نگهداری برنامه‌ریزی‌شده بدین ترتیب است که اپراتور دیگ بخار باید همه روزه پارامترهای عملیاتی و هر هفته اجزای مکانیکی و برقی دیگ را وارسی نموده و در صورت برخورد با چیز غیرعادی شرکت طرف قرارداد را مطلع سازد. بعضی از اشکالات را می‌توان تلفنی تشخیص داد ولی برخی مستلزم حضور نماینده شرکت مذکور است. بر حسب مشخصات قرارداد تکنیسین‌ها باید هر ماه یا هر فصل بازدید منظم را معمول داشته و به همین ترتیب هر نیمسال یا هر سال پاکسازیهای لازم را انجام دهند.

انتخاب پیمانکار تعمیر و نگهداری دیگ بخار

برای جلوگیری از وقفه یا قطع تولید بخار یا آب داغ باید اشکالات به سرعت شناسایی و رفع گردند و از این رو لازم است یک شرکت متخصص در تعمیر و نگهداری برای سرویس کامل دیگ در نظر گرفته شود. هرگاه شرکتی برای عقد قرارداد انتخاب می‌شود باید تضمین‌های زیر از آن خواسته شوند:

1. تعمیر و نگهداری جامع؛ و آن عبارت است از پیروی از اصول اجرایی توصیه شده توسط کارخانه سازنده دیگ؛
2.  از قطعات استاندارد و اصل (غير متفرقه) استفاده شود تا اطمینان حاصل گردد که دیگ در حد استانداردهای مورد نظر کارخانه سازنده نگهداری می‌شود؛
3. کار به وسیله افرادی انجام شود که دوره‌های آموزشی لازم را در کارخانه سازنده (در صورت امکان) دیده و تأیید شده باشند.
4. بازدیدها طبق برنامه منظم و زمان­بندی شده بر اساس نیازهای راهبری یا عملیاتی انجام پذیرند. مضافاً بسیاری از دیگهای بخار نیاز به سرویس اضطراری شبانه‌روزی دارند.

جدول 1 : بازرسی های اساسی سالانه دیگ بخار

جدول 2 : یک برنامه جامع برای تعمیر و نگهداری که شامل بررسی های روزانه و هفتگی توسط اپراتور هاست.

تحریریه تیم خدمات فنی مهندسی به فیکس