بررسی استهلاک تجهیزات در تعمیرات و نگهداری

این مقاله به بررسی دقیق عوامل استهلاک تجهیزات و بررسی آن در تعمیرات و نگهداری و همچنین بررسی هزینه های ایجاد شده ناشی از آن می پردازد.

 بررسی عوامل استهلاک تجهیزات و دستگاه ­ها

روشن است که در اغلب موارد با گذشت زمان و کارکرد دستگاه­ ها، از ارزش آن­ها کاسته شده یا به عبارت دیگر، مستهلک می­شوند. از جمله تعویض دستگاه ­های فرسوده با دستگاه ­های نو احتیاج به سرمایه­ گذاری و صرف هزینه دارد. اطلاع از عوامل محاسبه استهلاک تجهیزات به همراه جدول، دستگاه­ ها و تاسیسات و تصمیم­ گیری مدیریت فنی و مهندسی نگهداری و تعمیرات جهت تعویض یا نگاه­ داشتن آن­ها بسیار مؤثر می­باشد. عوامل مؤثر در کاهش ارزش دستگاه ­ها و تجهیزات به سه دسته قابل تقسیم هستند:

1 – کاهش ارزش به دلیل فرسودگی و کهنه شدن

قدرت ­ها، دقت ­ها، و در نتیجه کارایی دستگاه­ ها به علت کارکرد و فرسودگی آن­ها کاهش یافته و این امر باعث کاهش ارزش دستگاه­ ها خواهد شد.

2 – کاهش ارزش به دلیل تغییر خواسته­ ها از دستگاه ­ها و تجهیزات

ممکن است تجهیزات و دستگاه ­ها هنوز به فرسودگی نرسیده و قابلیت انجام مسئولیت ­ها را داشته باشند، ولی خواسته ­های استفاده ­کنندگان از دستگاه ­ها تغییر یابد.

برای مثال، دستگاه هواکش که با ظرفیت (CFM 1000) طراحی شده و هم ­اکنون نیز از این ظرفیت برخوردار است، ولی به دلیل تغییر شرایط فضای مورد بهره ­برداری، احتیاج به یک دستگاه هواکش با ظرفیت (CFM 1200) است. در نتیجه به دلیل این که هواکش از عهده انجام این نیاز جدید بر نمی ­آید، عملاً ارزش خود را از دست می­ دهد.

3 – کاهش ارزش به دلیل پیشرفت­ های تکنولوژیکی

مرتباً تجهیزات و دستگاه ­های جدید با قابلیت ­های بهتر وارد بازار می­ شوند، لذا مصرف کنندگان به سمت خرید دستگاه­ ها و تجهیزات جدید تمایل حاصل نموده و دستگاه­ های قدیمی کنار گذاشته می ­شوند. این امر به خودی خود ارزش دستگاه ­ها را کاهش خواهد داد.

در هر حال با مستهلک شدن یک دستگاه به هر دلیل ممکن، لازم است که موضوع جایگزینی آن با وسیله جدید مورد ارزیابی اقتصادی قرار گیرد و در این مورد تصمیم ­گیری شود.

لازم است کنار گذاردن تجهیزات و دستگاه ­ها در زمان­ های مناسب با توجه به هزینه­ های جایگزینی و بهبود کارایی مورد ارزیابی قرار گیرد.

نحوه گزارش هزینه ­ها

هدف از ارائه گزارش هزینه، تهیه مدلی جهت بررسی جنبه­ های مختلف فعالیت ­های نگهداری و تعمیرات می­ باشد، ضمناً ذخیره اطلاعات برای تجزیه و تحلیل­ های آینده را در بر دارد.

سوابق هزینه ­های نگهداری و تعمیرات را نباید با سوابق فعالیت­ های اجرایی روی دستگاه ­ها و تجهیزات اشتباه کرد، گزارش هزینه ­ها را می­توان در فایل نگاه داشت و برای تجزیه و تحلیل ­های سوابق به آن رجوع کرد و یا با جستجوی مداوم به دنبال نقاطی که نشان دهنده رو به افزایش تعمیرات است، پرداخت.

از گزارش ­های هزینه می­توان برای مقاصد بودجه ­ای استفاده کرد، بدین ترتیب می­توان جاهایی را که در آینده مخارج تعمیراتی دارند پیدا کرد.

در شکل شماره 3 در مقاله هزینه تعمیرات و نگهداری نحوه ارائه خلاصه گزارش هزینه ­های ماهیانه نگهداری و تعمیرات آمده است. لازم است در هر ماه با استفاده از این فرم هزینه ­های ماهیانه نگهداری و تعمیرات و مقایسه آن با ماه مشابه سال قبل و درصد کاهش یا افزایش هزینه ­های مربوطه را به شرح زیر محاسبه نمود:

ردیف میزان بودجه و محاسبه اختلاف آن با جمع کل هزینه واقعی توسط دفتر برنامه ­ریزی تکمیل و انجام خواهد شد.

کل نفر ساعت ماه جاری از فرم­ های برگ دستور عملیات نگهداری و تعمیرات و نیز کارت­ های عملیات بازرسی و سرویس ­های روزانه، هفتگی، ماهیانه و سالیانه استخراج و در جدول مورد بحث جایگزین خواهد شد.

تجزیه و تحلیل هزینه­ ها

با توجه به بالا رفتن هزینه ­ها و لزوم افزایش بودجه سالیانه با یک نرخ منظم (بستگی به عوامل مختلف دارد) مدیر نگهداری و تعمیرات باید به فکر یافتن روش­های مناسب­ تر انجام کار، برنامه­ ریزی دقیق ­تر، استفاده مؤثرتر ار نیروی انسانی و مواد باشد، لذا در تعیین سیاست ­های بهینه برای انجام تعمیرات پیشگیری، تنها عامل کارایی نمی­ تواند مورد ملاحظه قرار گیرد، بلکه لازم خواهد بود که به عوامل هزینه توجه شود.

علی ­الاصول هزینه ­های مربوط به اقدامات و فعالیت­ های پیشگیری یا نگهداری و هزینه­ های مربوط به تعمیرات اصلاحی در جهت عکس یکدیگر تغییر می­ یابند و هرچه میزان و درجه فعالیت­ های نگهداری (DOPM) افزایش یابد، هزینه­ های مربوط نیز افزایش می­ یابد.

البته در این صورت در نتیجه اجرای حفاظت و پیشگیری­ های لازم، نیاز به تعمیرات اصلاحی و لذا هزینه­ های مربوط کاهش خواهد یافت (به استثنای تعمیرات اصلاحی ناشی از ساخت). در واقع با ازدیاد و اعتلای درجه فعالیت ­های نگهداری و اجرای دقیق طرح پیشگیری، ابتدا هزینه کلی نگهداری و تعمیرات (مجموع هزینه­ نگهداری و تعمیرات) کاهش یافته و پس از رسیدن به یک مقدار حداقل سپس افزایش می­یابد. شکل 1 این ارتباطات را نشان می­ دهد.

بنابراین در زمینه عملیات تعمیراتی و فعالیت­ های نگهداری می­بایست برنامه ­ریزی به نجوی صورت گیرد که کل هزینه ­های نگهداری و تعمیرات مانند تعمیرات و نگهداری موتورخانه بهینه گردد (نقطه M) و درجه فعالیت ­های نگهداری در انطباق با این نقطه بهینه مدنظر و عمل قرار گیرد (به عنوان مثال با بررسی روش­ های زمان سنجی و سایر موارد مرتبط نسبت به کم کردن زمان­های سرویس، عیب ­یابی و تعمیرات جزیی اقدام نمود.)

شکل 1: هزینه تعمیرات و نگهداری در قبال فعالیت های نگهداری

با توجه به اینکه در فعالیت­ های نگهداری و تعمیراتی معمول­ ترین نوع هزینه­ ها عبارتند از:

الف – هزینه­ های اجرتی که بستگی به تعداد کارکنان مورد نیاز خواهد داشت و تابع تغییر در درجه نگهداری خواهد بود.

ب – هزینه­ های مربوط به قطعات و مواد مصرفی که با افزایش درجه نگهداری فزونی خواهد یافت.

ج – هزینه­ های خوابیدگی یعنی هزینه ­ای که کلاً در اثر خوابیدن دستگاه (جهت تعویض قطعه و غیره) ایجاد می ­شود (به عنوان مثال زمانی­ که انجام عمل تعمیرات توسط افرادی غیر و به صورت قراردادی انجام می­شود و یا تحمیل بار بیش از حد مجاز به دستگاه دیگر جهت جبران خوابیدن دستگاه تعمیری (مانند توقف یکی از چیلر تراکمی ها) در این موارد می­بایست برنامه ­ریزی صحیح چنان به عمل آید که زمان خوابیدگی دستگاه بر روی عملکرد کل سیستم تاسیساتی تأثیر نامطلوب نداشته باشد.

حال که هزینه ­ها و خرج­ های نگهداری مورد ملاحظه قرار گرفته ­اند می­ بایست منافع و دخل ­های نگهداری نیز مورد توجه قرار گیرند:

الف – کاهش در کل هزینه ­های تعمیراتی مشتمل بر هزینه ­های اجرتی، هزینه ­های مربوط به قطعات و مواد مصرفی و هزینه خوابیدگی مربوط به عملیات تعمیراتی.

ب – کاهش در هزینه­ های ناشی از لطمه­ های وارد به کل دستگاه در اثر از کار افتادگی و خرابی قطعات و قسمت­هایی از دستگاه، به ویژه آن که عملیات تعمیراتی، بر خلاف نگهداری، قابل برنامه ­ریزی نظام­ مند نخواهد بود.

ج – افزایش عمر دستگاه و افزایش ارزش اسقاطی نهایی آن.

د – اعتلای کیفیت بهره ­برداری.

هـ – افزایش راندمان و بالا بردن ضریب اطمینان مجموعه سیستم تاسیساتی.

در تجزیه و تحلیل همه جانبه هزینه­ های تعمیراتی، عامل هزینه ­های اجرتی به عنوان شاخص مورد بررسی قرار می­گیرد. بدیهی است که هر چه حجم نیروی انسانی و یا تعداد افراد مورد نیاز به عنوان گروه تعمیراتی افزایش می­ یابد، هزینه مربوط به تناسب با آن افزایش خواهد یافت، حال آن که این امر موجب تسریع در عملیات تعمیراتی می ­گردد و لذا زمان و هزینه ناشی از خوابیدگی دستگاه بالطبع کاهش می­ یابد.

شکل 2 تغییرات کل هزینه تعمیرات را بر اساس حجم نیروی انسانی و به نسبت تعداد افراد گروه تعمیراتی نشان می­دهد. به طوری که دیده می­شود این هزینه در نقطه معینی و در ازای تعداد معینی از افراد گروه تعمیراتی به حداقل مقدار ممکن خود می­رسد. (نقطه M) ضمناً باید توجه نمود محاسبات مزبور با استفاده از تئوری صف و تحلیل خط انتظار امکان­ پذیر می­ باشد که در این جا از شرح آن خودداری می­شود.

همان طوری که در شکل مشاهده می­ شود، مدیریت نگهداری و تعمیر و سرمایه­ گذاری بعدی، موضوع کاهش هزینه نیست بلکه به حداقل رساندن آن است.

شکل 2: مجموع هزینه های اجرتی و هزینه های ناشی از خوابیدگی دستگاه در قبال تعداد افراد گروع تعمیراتی

چنانکه دیده شد برای میزان معینی از درجه فعالیت ­های نگهداری، کل هزینه ­های تعمیر و نگهداری به حداقل مقدار ممکن خود می­رسد. ولی به هر حال تعیین درجه فعالیت ­های نگهداری بر حسب شرایط خاص صورت پذیرفته است و می­تواند از یک انتهای منحنی کل هزینه تا دیگر انتهای آن تغییر یابد. به عنوان مثال در مورد تعویض لامپ ­ها می­توان پس از سوخت هر لامپ اقدام به تعویض آن نمود و ضرورتی ندارد که نسبت به تعویض لامپ­ های سالم در حال کار اقدام شود. اقدام شود.

سیاست­های نگهداری و تعمیرات بر محور کاهش جمع این هزینه­ ها، و سایر هزینه­ های متفرقه که با امور نگهداری و تعمیرات مرتبط می­شوند قابل تعیین می ­باشند.

 تجزیه و تحلیل فنی اقتصادی روش ­های راهبری، نگهداری و تعمیرات به کار رفته

در بخش نگهداری و تعمیرات، گزارش ­ها، اطلاعات و آمار فعالیت ­های انجام شده مورد تجزیه و تحلیل قرار می ­گیرند. هدف تجزیه و تحلیل داده­ها، ارزیابی مشکلات نگهداری و تعمیرات در یک سازمان جهت توصیه­ هایی برای بهبود است. ضمن تجزیه و تحلیل، عمدتاً مطالب زیر بررسی می­شوند:

1 – زیان­های ناشی از توقف دستگاه ­ها به تفکیک.

2 – زمان­های مصرف شده برای تعمیر (به تفکیک انواع خرابی­ ها، انواع دستگاه ­ها و انواع تجهیزات).

3 – دلایل عمده ایجاد خرابی­ ها.

از نتایج ردیف 1 فواید زیر حاصل می­شود:

• نسبت حقیقی از کار افتادگی به زمان کارکرد.
• بهسازی روش­ها و برنامه­ ها نظیر برنامه ­های پیشگیری (تغییر تواترهای بازرسی، تغییر روش­ های بازرسی و سرویس).

از نتایج ردیف 2 فواید زیر حاصل می­شود:

• تقویت تخصص افراد.
• فراهم آوردن قطعات یدکی و تجهیزات در حد اقتصادی.
• آموزش روش­های عیب­ یابی.
• تعیین سازندگان قطعات یدکی و تجهیزات مناسب (ارزیابی کیفیت سازندگان)، از نظر قابلیت اطمینان محصولات، و قابلیت اطمینان تعمیر دستگاه (تعمیر پذیری).

از نتایج ردیف 3 فواید زیر حاصل می­ شود:

• تغییر و تصحیح روش­ های کنترل و نحوه بهره­ برداری.
• تصحیح نحوه اجرای روش­ های نگهداری و تعمیرات.

اطلاعات و آمارهایی که در تجزیه و تحلیل فنی – اقتصادی روش­های راهبری، نگهداری و تعمیرات به کار رفته می­تواند به صورتی مؤثر و کارا مورد استفاده قرار گیرد به شرح زیر خلاصه می­شود:

1 – درصد کارهای تعمیراتی برنامه ­ریزی شده (غیر اضطراری) نسبت به کل کارهای انجام شده (بر حسب هزینه­ های مصرف شده یا نیروی انسانی به کار گرفته شده).

2 – ساعات از کار افتادگی دستگاه ­ها و دلایل از کار افتادگی به تفکیک انواع تجهیزات و دستگاه ­ها.

3 – آمار هزینه­ های نگهداری و تعمیرات انجام شده برای تجهیزات، به تفکیک انواع تجهیزات و دستگاه.

4 – نسبت هزینه ­های مصرف شده برای تعمیرات پیشگیری به کل هزینه­ های مصرف شده برای تعمیرات.

5 – میزان کارکرد و بازدیدهای عملی کارکنان نگهداری و تعمیرات.

6 – مقادیر هزینه مصرف شده برای تعمیرات کدهای (211) الی (216) مذکور در جدول  کد گذاری هزینه ­ها

7 – آماری از زمان­های مصرف شده در فرآیند تعمیرات، شامل آمادگی، عیب­ یابی، تعویض قطعه، تعمیر قطعه، نصب مجدد قطعه، آزمایش و راه ­اندازی.

با توجه به این که ثبت تمام جزئیات و تجزیه و تحلیل فوق ­الذکر وقت­ گیر و گران خواهد بود، لذا جهت رعایت صرفه ­جویی، فقط در قسمت­هایی که دارای حجم بالای ارزش مالی هستند باید انجام شود.

برای راهبرد بعد از سرمایه ­گذاری، راهبردهای نگهداری و تعمیر باید در رابطه با نرخ فرسودگی تجهیزات باشد که اغلب به معنای اخذ یک سیاست نگهداری و تعمیر به عنوان مثال از طریق انتخاب انواع گوناگون دخالت یا تصمیم ­گیری بر روی نوسازی بخشی یا کلی یا به روز کردن فناوری است. اقداماتی از این نوع می­تواند چرخه عمر تجهیزات را بهینه سازد. این روش بخشی از یک راهبرد واقعی است که عمل بعد از سرمایه ­گذاری – و از این رو تعمیر و نگهداری – را به مرکز واقعی سود برای مدیریت مبدل می­ سازد.

لذا نتایج بررسی و تجزیه و تحلیل می­تواند تحت عناوین زیر ارائه شود:

• تجهیزات، شامل اقدامات لازم ­الاجرا در هنگام درخواست تجهیزات جدید.
• منابع انسانی.
• پشتیبانی (قطعات یدکی، مدارک فنی، ابزارها، وسایل اندازه ­گیری و نظارت).
• سازمان و مدیریت شامل استفاده از رایانه.
• زیر ساختار.
• محیط فرهنگی و اجتماعی.

توصیه­ ها باید اولویت­ های ایجاد شده را منعکس سازند. این امر به طرح کاری برای کوتاه، میان و بلند مدت منجر خواهد شد.

بررسی کمی و کیفی کارکنان راهبری، نگهداری و تعمیرات «نت»

بررسی و ارزیابی کمی و کیفی کارکنان راهبری، نگهداری و تعمیرات به عبارت دیگر ارزیابی نیروی انسانی بخش «نت» عبارت است از سنجش نسبی

عملکرد آن­ها در رابطه با نحوه انجام کار مشخص در یک دوره معین و همچنین تعیین استعداد و ظرفیت­ های بالقوه کارکنان «نت»، به منظور برنامه­ ریزی در جهت به فعالیت درآوردن آن­ها.

در هر سازمان، پس از طراحی نمودار سازمانی (در چهارچوب محدودیت ­ها، امکانات و اهداف سازمان) و برآورد نیروی انسانی، مراحلی به شرح ذیل طی می­ شود:

الف – گزینش و انتخاب نیروی انسانی.

ب – آموزش نیروی انسانی قبل و یا حین کار.

ج – انتصاب، کارسپاری و به کارگیری نیروی انسانی.

د – ارزیابی کارآیی نیروی انسانی.

برای ارزیابی و بررسی کمی و کیفی کارکنان راهبری، نگهداری و تعمیرات و عملکرد آن ­ها، در درجه اول جمع ­آوری اطلاعات ضروری است که کارکنان بخش «نت» با چه مقدار کارسازی و کارآیی، وظایف خود را انجام می ­دهند.

در مرحله اول فرآیند ارزیابی، مدیر با پاسخگویی به مجموعه­ ای از سوالات (جداول پیوست)، اطلاعات را جمع­ آوری می ­نماید، در مرحله بعد نسبت به تجزیه و تحلیل اطلاعات اقدام کرده و در آخرین مرحله ارزیابی مورد نیاز را انجام می ­دهد.

جمع ­آوری اطلاعات فوق از نظر مدیران بسیار مهم است، زیرا اطلاعات به دست آمده مبنایی برای نحوه اصلاح و تغییر در انجام فعالیت ­های راهبری، نگهداری و تعمیرات می ­باشد.

بنابراین هر چه پاسخ ­ها دقیق­تر باشد، ارزیابی نهایی دقیق­ تر خواهد بود.

الگوی ارزیابی

الگو و عوامل ارزیابی نیروی انسانی بخش «نت» با توجه به اهداف و ماهیت کار تدوین گردیده است. این فرم از بخش ­های مختلفی به شرح زیر تشکیل شده است:

بخش اول – خصوصیات فردی

بخش دوم – میزان و طرز انجام کار

بخش سوم – سرپرستی و قدرت رهبری:

به منظور سنجش توانایی فرد در ایجاد و حفظ رابطه صحیح با زیردستان، شناخت مشکلات همکاران، توان ایجاد هماهنگی و اجرای طرح­ ها و کیفیت تصمیم ­گیری، راهنمایی، آموزش و پرورش زیردستان، طرح و تدوین برنامه ­ها، و… عوامل ویژه­ ای در برگ ارزیابی پیش ­بینی شده است.

با توجه به تعاریف شکل 3، مناسب­ ترین وضعیت شاغل در بخش «نت» در مقابل هر یک از شرح عامل با انتخاب عدد مناسب مشخص می­شود و سپس با توجه به جمع کل اعداد می­توان نسبت به وضعیت شاغل اظهار نظر نمود.

شکل 3: فرم ارزیابی کارکنان

روش ­های برنامه ­ریزی بازدیدهای فنی

مقدمه

درخواست­ های مربوط به انجام عملیات پیشگیری، پس از بازدیدهای فنی دوره­ای صادر شده و بر اساس اولویت ­های تعیین شده در برنامه کار روزانه گروه­ های اجرایی تعمیراتی قرار خواهند گرفت.

 سطوح مختلف بازدیدهای فنی

آزمایش ­ها یا بازدیدهای فنی به منظور عملیات پیشگیری را می­توان به 4 طبقه (سطح) تقسیم نمود:

طبقه 1 – بازدیدهای انجام شده توسط انسان، به وسیله حواس انسانی بر اساس برنامه­ های دوره­ای بازدید.

طبقه 2 – بازدید انجام شده توسط انسان، با استفاده از وسایل و تجهیزات مخصوص بازدید، در این طبقه وسائل بازدید عبارتند از:

• دورسنج ­ها (برای اندازه ­گیری سرعت­های دورانی).
• آمپرمتر، ولت­متر، اهم­ متر (برای اندازه ­گیری مقادیر الکتریکی).
• انواع وسایل اندازه ­گیری ابعاد فیزیکی نظیر کولیس، ورنیه، و… (برای اندازه­ گیری ابعاد فیزیکی، تلورانس­ ها مجاز، و…).
• دستگاه­ های نوسان­سنج یا لرزش­سنج (برای اندازه­ گیری میزان ارتعاش).
• حرار­ت­ سنج، رطوبت­ سنج و فشارسنج پرتابل.
• دستگاه­ های پیشرفته که با فرکانس ­های مافوق صوت، و اشعه ایکس برای بررسی ساختارهای فلزی و وجود ترک ­خوردگی در داخل بدنه دستگاه ­ها، لوله­ ها، شیرها و… مورد استفاده قرار می­ گیرند.

طبقه 3 – آنالیز شیمیایی روغن ­های صنعتی کارکرده در دستگاه­ ها و در صورتی که میزان ذرات فلز وارد شده در روغن از حدود معینی بیشتر باشد، نشان دهنده ساییدگی غیرمجاز بوده و دستگاه مورد تعمیر قرار می­ گیرد.

طبقه 4 – وسایل اعلام خطر و اعلام وضعیت کار دستگاه که به طور دایم روی دستگاه نصب شده ­اند، مانند دستگاه ­های نشان دهنده حرارت، فشار، و… که به طور مستمر این عوامل را نشان داده و بازرسی کنندگان را از وضعیت کار دستگاه­ ها مطلع می­سازد.

تقسیم­ بندی تعمیرات برنامه ­ریزی شده در PM

تعمیراتی که در فواصل برنامه­ ریزی شده تحت عنوان PM انجام می­ شوند به چهار دسته تقسیم می­ گردند:

            الف – بازرسی: شامل فعالیت ­های برنامه­ ریزی شده روزانه و هفتگی.

            ب – تعمیر جزئی: شامل فعالیت ­های برنامه ­ریزی شده ماهیانه.

            ج – تعمیر متوسط: شامل فعالیت ­های برنامه ­ریزی شده شش ماهه.

            د – تعمیر کامل: شامل فعالیت­ های برنامه ­ریزی شده سالیانه.

روش­های کنترل در نگهداری و تعمیر

برای این امر که پیشگیری و نگهداری با برنامه ­ریزی پیش­بینی شده، کنترل گردد، نیاز به کارگیری روش­ هایی است که تصمیم گیرنده در هر مرحله قادر به جمع ­بندی اطلاعات و کارهای انجام شده (در حال انجام و یا انجام گرفته) باشد، لذا می­بایست گروه ­های بازرسی نگهداری و تعمیرات «نت» بتوانند عملیات بازرسی و بازدیدهای فنی دستگاه­ ها و تجهیزات را انجام دهد. برای این منظور لازم است فرم­ های مشخصی که کلیه اطلاعات لازم را به صورت روشن در اختیار گروه بازرسی­ کننده می­ گذارد تهیه شود.

تحریریه تیم خدمات فنی مهندسی به فیکس