اصول و آموزش نصب فن

فرآیند نصب فن های صنعتی بایستی با دقت و حساسیت صورت پذیرد. چرا که یک اشتباه در زمینه نصب فن موجب آسیب رسیدن به اجزای فن شده و استفاده از آن را با مشکل روبرو می کند. در این مقاله می توانید اصول کامل نصب هواکش های صنعتی را به ترتیب مطالعه کنید.

بازرسی یک فن جدید

بازرسی کلی فن و تجهیزات جنبی آن باید بلافاصله پس از رسیدن فن به محل نصب انجام گرفته و مخصوصاً موارد زیر مورد توجه قرار گیرند:

محموله وارده از هر حیث کامل و درست باشد.

دستورالعمل کامل و واضح کارخانه سازنده برای سوار کردن و نصب فن، همراه محموله باشد.

هنگام حمل‌ونقل محموله هیچ‌گونه صدمه فیزیکی به آن وارد نشده باشد.

حمل‌ و نقل و انبار کردن

در حمل‌ونقل انواع فن باید بسیار دقت کرد، مخصوصاً وقتی جابه‌جایی توسط جرثقیل صورت گیرد. برای جلوگیری از وارد آمدن فشار به بدنه یا پایه یاتاقان باید از یک میله تقویتی که بار وارده را پخش می‌کند استفاده شود.

اگر فن تا هنگام نصب در انبار گذاشته می‌شود باید دهانه‌های از ورود مواد خارجی پوشانده شود.

روی فن نباید چیز دیگری تلمبار شود.

اگر فن قرار است در محوطه باز انبار شود، باید آن را کاملاً پوشانده و قسمت­های یبرونی محور را با ترکیبات ضد زنگ یا گریس پوشش داد.

بلبرینگ‌ها و رولربرینگ­ها معمولاً در کارخانه گریسکاری اولیه می‌شوند. اما یاتاقانهای روغنی معمولاً روانکاری نمی‌شوند.

در هر مورد، خوب است که قبل از انبار کردن فن وضعیت روانکاوی یاتاقان بررسی شده و در صورت لزوم روغن‌کاری گردد و بعد فن با دست چرخانده شود تا لایه‌ای از روغن سطوح یاتاقان را بپوشاند.

فونداسیون و استقرار فن روی آن

برای مستقر کردن فن یک فونداسیون مسطح، سنگین و صلب ضروری است. توصیه می‌شود بتن‌ریزی صورت گیرد. این فونداسیون ها معمولا برای دیگر تجهیزات موتورخانه مثل چیلر های تراکمی و چیلر جذبی نیز ساخته می شوند.

یک محاسبه سرانگشتی قابل‌قبول، این است که وزن فونداسیون باید حداقل سه برابر وزن کل فن و اجزاء محرک آن باشد.

از پیچ­های L یا T شکل محاط در لوله یا غلاف­های فلزی استفاده کنید. این غلاف­ها باید جای کافی برای کمی تنظیم داشته باشند.

در برآورد طول پیچ‌ها ۱ اینچ (2.54 سانتی‌متر) برای ریختن ملات و فاصله پر کن به علاوه ضخامت پایه یاتاقان، واشرها، مهره‌ها منظور کرده و چند دنده اضافی نیز برای پیچاندن در نظر بگیرید.

جایی که لازم است از فونداسیون فولادی استفاده شود باید تراز بوده و به اندازه کافی سخت باشد تا هم‌محوری موتور و فن به هم نخورد. این فونداسیون باید طوری طرح شود که وزن تجهیزات و بارهای تحمیلی در اثر نیروی گریز از مرکز ناشی از چرخش اجزاء دوار را تحمل کند.

تمام اجزاء سازه فونداسیون باید جوش یا پرچ شوند.

اگر فن روی سطح زمین نصب نمی‌شود، باید در صورت امکان روی یک دیوار حمال یا ستون سنگین قرار گیرد.

اگر برای استقرار فن از سکوی هوایی (Overhead Platform) استفاده می‌شود، این سکو باید محکم و تراز بوده و در کلیه جهات مهار گردد.

بررسی قبل از روشن کردن فن

بررسی عینی

مطمئن شوید که داخل محفظه فن عاری از هرگونه مواد خارجی است.

 بست­ها و نگهدارنده­ ها

بررسی کنید که همه بست­ها و نگهدارنده‌ها کاملاً محکم باشند؛ بخصوص پیچ‌های فونداسیون، یاتاقانها و محرک.

یاتاقانها

همترازی یاتاقانها را بررسی کرده و مطمئن شوید که روانکاری به درستی صورت گرفته است.

تجهیزات جانبی از قبیل سیستم خنک‌کننده آب، سیستم خنک‌کننده هوا، یا سیستم‌های گردش روغن را از نظر صحت و عدم نشت بررسی کنید. نحوه تراز شدن یاتاقان های می تواند از نگهداری و تعمیر فن صنعتی را آسان تر کند.

کوپلینگ

اگر کوپلینگ از نوع است که نیاز به روانکاری دارد، بررسی کنید که این کار حتماً انجام شده باشد.

تراز کردن باید به دقت هر چه تمام‌تر صورت پذیرد.

باید بین دو نیمه کوپلینگ فاصله‌ای جهت حرکت محور منظور گردد.

برای موتورهای الکتریکی بزرگ، حساب سرانگشتی این است که نیمه کوپلینگ موتور0۰1/۰ اینچ به ازاء هر اینچ قطر محور موتور، پایین‌تر قرار گیرد.

چرخ فن

مطمئن شوید که چرخ فن نسبت به محفظه در جهت صحیح می‌چرخد. جهت درست چرخش تقریباهمیشه روی بدنه فن علامت‌گذاری می‌شود، اما روی چرخ لازم نیست. جهت چرخش همیشه با شاهد عینی معلوم نمی‌شود. اگر کوچک‌ترین شکی در این مورد دارید با کارخانه سازنده تماس بگیرد. پس از اینکه جهت صحیح چرخش معلوم شد، بدنه فن را در جایی که به راحتی دیده شود علامت‌گذاری کنید. پیشنهاد می‌شود که این کار توسط یک پیکان فلزی که به طور دائمی‌به بدنه فن متصل می‌شود، انجام گیرد.

پیچ‌های ضامن را سفت کنید. اگر دو پیچ وجود دارند، اول پیچی را که جلوی محل خار است (نسبت به جهت چرخش) و بعد دومی را که روی محل خار است محکم کنید.

چرخ را آهسته با دست بچرخانید تا مطمئن شوید که به طور آزاد گردش کرده و به بدنه گیر ندارد.

بین چرخ و مخروط دهانه ورودی، طبق دستورالعمل کارخانه، فاصله‌ای قائل شوید. این فاصله آزاد بستگی به نوع و اندازه فن دارد. ولی عموماً باید تا حدی که خطر برخورد وجود نداشته باشد به هم نزدیک باشند. فاصله آزاد نباید زیاد باشد چون ممکن است روی عملکرد فن تأثیر منفی بگذارد. در جایی که دما بالاست باید فاصله حالت سرد را بیشتر در نظر گرفت تا پس از گرم شدن و انبساط، فاصله مورد نظر حاصل شود.

محرک تسمه­ای (Bert Drive)

پولیها را از نظر همترازی بررسی کرده و پیچ ضامنها را سفت کنید.

کشش تسمه‌ها را بررسی کنید. در خصوص کشش تسمه‌ها اعمال دقت زیاد ممکن نیست، بلکه باید تجربه و قضاوت به کار آید.

کشش صحیح به اندازه‌ای است که از صدای زوزه در هنگام راه‌اندازی و لغزش تحت بار حداکثر جلوگیری کند. کشش بیش از این اندازه دوام تسمه را کاهش داده موجب وارد آمدن بار اضافه غیرضروری به فن و یاتاقان‌های موتور می‌شود.

تراز کردن

اهمیت تراز کردن فن و موتور به همان اندازه است که در مورد محرکها ذکر شد و باید وارسی شود. همه پیچ‌های دستگاه و فوندانسیون آن باید سالانه از نظر محکم بودن بررسی شوند.

جهت چرخش

بیشتر فنهای پوسته‌دار حتی وقتی در جهت اشتباه نیز بچرخند می‌توانند مقداری دهش هوا داشته باشند. این مقدار به اندازه مورد نیاز نبوده و بازده فن بسیار پایین خواهد بود. با جابه­جا کردن اتصالات برق موتور، جهت چرخش فن تغییر می‌کند. اپراتور تأسیسات باید هر از گاهی جهت چرخش فن را مورد بازبینی قرار دهد.

تنظیم چرخ در پوسته

وضعيت چرخ فن نسبت به ورودی پوسته از نظر بازده و سروصدا حائز اهمیت است. به‌عنوان یک قاعده کلی، طریق صحیح این است که چرخ تا حد امکان به ورودی نزدیک باشد ولی با پوسته تماس پیدا نکند. در دستگاههای یکپارچه که چند چرخ فن روی یک محور مشترک قرار دارند، باید در مورد تنظیم وضعیت یاتاقانها دقت شود که رواداریها (Tolerances) آنچنان که در طرح منظور شده‌اند، رعایت شوند.

دمپرها و پره‌های متغیر ورودی

این وسایل باید بررسی شوند تا اطمينان حاصل گردد که گیر نداشته و باهم عمل می‌کنند و پس از بسته شدن کاملاً کیپ می‌شوند.

وضعیت اهرم در حالات “باز ” و “بسته ” باید به طور دائمی و به وضوح کنار این وسایل علامت‌گذاری شود، چرا که پس از اتصال کانال همیشه قابل مشاهده نیست.

راه‌اندازی فن

پیش از اینکه فن به حداکثر سرعت برسد، جهت حصول اطمینان از اینکه چرخ در جهت صحیح می‌گردد، موتور را برای لحظه‌ای تحریک کنید. اگر جهت صحیح بود، می‌توانید فن را به کار اندازید.

اگر فن توسط یک محرک چند سرعته به گردش در می‌آید، باید ابتدا با سرعت پایین راه‌اندازی شده و سپس به تدریج به سرعت حداکثر برسد. قویاً توصیه می‌شود که توسط یک دورسنج (Tachometer) در همین زمان دور فن در سرعت حداکثر اندازه‌گیری کنید و اگر محرک چند سرعته (Multispeed) است، در چند نقطه میانی این کار را انجام دهید. بدین ترتیب هرگونه انحرافی از سرعت‌های طرح آشکار شده و اصلاح می‌گردد.

اگر فن دارای محرک تسمه ای قابل تنظیم باشد، اندازه‌گیری دور آن ضروری است.

اگر سرعت فن صحیح نیست، آن را خاموش کرده و پولی را بر حسب لزوم تنظیم نمایید.

بار دیگر تراز بودن و کشش تسمه را بررسی کنید.

فن باید در اولین ساعات راه‌اندازی به دقت تحت مراقبت باشد. اگر لرزش اضافی یا علامت دیگری حاکی از وجود اشکال مشاهده شود، باید بلافاصله فن را خاموش کرد.

مراقب نشت روغن یا آب خنک‌کننده، دمای زیاد یاتاقان یا موتور، با صدای غیرعادی فن باشید.

به مبحث بازرسی ادواری و فهرست اشکالات محتمل و دلایل آنها (که در صفحات بعد ارائه شده است)، مراجعه کنید.

بعد از چند روز کار، فن باید خاموش شده و مطابق فهرست مذکور، امر بازرسی ادواری انجام شود.

وسایل ایمنی و حفاظتی

برای حفاظت افراد از تماس با اجزاء دوار فن باید از حفاظها و توریهای فلزی (Screens) استفاده کرد. این حفاظها جهت در امان داشتن فن در برابر صدمات احتمالی نیز مفیدند.

توریهای محافظ (Protective Screens)

هرگاه ورودی و خروجی فن سانتریفوژ و جریان محوری هنگام کار فن، باز باشند، همواره باید روی فن توری نصب شود.

موتور و محرک فنهای پروانه ای معمولاً در یک محفظه قرار دارند. توری مانعی در راه جریان هواست و سوراخ‌های توری نباید بیش از حد ریز باشند. قطر این سوراخ‌ها نباید برای فنهای سانتریفوژ از 1 اینچ (2.54 سانتی متر) و برای فنهای پروانه ای از 1/2 اینچ (1.22 سانتی متر) کوچکتر باشد.

حفاظهای کوپلینگ (Coupling Guards)

حفاظ باید آنقدر محکم باشد که حفاظت کامل را تأمین کند. همچنین جهت سرویس باید به راحتی از دستگاه جدا شود.

حفاظهای تسمه (Belt Guards)

یک محرک تسمه ای، محرکی اصطکاکی است و گرما تولید می‌کند. برای پراکنده کردن این گرما، هوا باید بتواند آزادانه در اطراف همه قسمت‌های محرک گردش کند. پس نباید آن را کاملاً محصور کرد در صورت امکان از توری فلزی برای حفاظت محرک استفاده کنید.

کلیدهای قطع کننده (Disconnect Switches)

چنانچه فن از کلید استارتش فاصله داشته و روشی هم برای قطع مدار پیش‌بینی نشده باشد، همیشه جهت جلوگیری از استارت اتفاقی و صدمه دیدن افراد نگهدارنده سیستم، یک کلید قطع کننده روی فن نصب کنید.

وسایل حفاظت

برای عیب یابی خودکار در فن، وسایل زیادی وجود دارند. این وسایل را می‌توان طوری به کار گرفت که با خاموش کردن فن و یا ارسال سیگنال‌های سمعی و بصری وجود اشکال را اعلام دارند. از میان امکانات متعدد می‌توان به وسایل سنجش لرزه، دمای یاتاقان، قطع جریان مبرد یا روغن و قطع یا کاهش جریان هوا اشاره کرد.

تحریریه تیم خدمات فنی مهندسی به فیکس