در این مقاله به بررسی تهویه مطبوع ساختمان های عمومی می پردازیم. ساختمان های تجاری مثل رستوران ساختمان های اداری، کتابخانه و موزه، بولینگ، ترمینال و انبارها می باشند.
تهویه مطبوع رستوران
در رستوران ها بدلیل زیاد بودن حرارت نهان معمولاً از سیستم فن کویل استفاده نمی شود و در سیستم کانال هوا مناسب تر است. آشپزخانه باید خوب اگزوز شود (توسط هوا) تا حرارت تجهیزات داخلی آن خارج گردد و تا به سیستم سرمایش کمک کرده و نیز بو را خارج نماید برای حذف بو در سالن غذاخوری رستوران، باید در سیستم تهویه از فیلترهای کربن اکتیو (Activated charcoal filter) و یا Air Washer و یا Ozonator استفاده کرد. هوا آشپزخانه، توالت، رختکن و سایر در محل هائی که بو ایجاد می کند نباید به سیستم تهویه برگشت داده می شود. برای تعیین ظرفیت هود باید برای هر فوت طول مسیر تجهیزات 150-200fpm هوا را خارج کرد و سرعت خروج هوا را باید 75-100fpm درنظر گرفت. هوای تازه باید از دیوار دور آشپزخانه توسط پنجره و یا از سقف توسط کانال وارد شود. مقدار هوای تازه باید حداقل 15% بیش از هوای اگزوست باشد، کانال هود باید برای سرعت 1800-2200fpm حساب شود که حداقل چربی در فیلتر آن نشست کند. شعاع زانو و کانال باید 1.5 برابر ابعاد کانال، در جهتی که خم می شود باشد و اگر امکان این خم نبود باید در زانو برای تمیز کردن چربی ها دریچه بازدید در نظر گرفت.
تهویه مطبوع ساختمان اداری
در ساختمان های کوچک که دارای استودیو برای دفاتر مختلف می باشد می توان در هر استودیو یک Heat Pump نصب کرد که اقتصادی ترین روش است و در ساختمان های متوسط می توان در هر طبقه یک Water To Water head Pump نصب کرد که بوسیله کانال کشی دفاتر را تغذیه کند، برای ساختمان های بزرگ می توان از فن کویل استفاده نمود.
لوله کشی های تهویه، کانال ها و تجهیزات تهویه، 3-5% مساحت هر طبقه را اشغال می کند. لوله کشی فاضلاب و آب سرد و گرم و کابل کشی ها نیز 1-3% مساحت هر طبقه را اشغال می نماید و در مجموع 4-8% سطح هر طبقه برای کارهای برق و مکانیک اشغال می شود و بطور کلی 8-10% کل مساحت ساختمان برای کارهای برق و مکانیک (لوله کشی – کابل کشی ها – کانال کشی ها – موتورخانه، برج خنک کن و …) صرف می شود، هر برج خنک کن (بسته به نوع آن) یک فوت مربع برای هر 400 فوت مربع سطح ساختمان را اشغال می کند. وقتی برج خنک کن در بام ساختمان نصب می شود بایستی برای وزن آن 120-150 نیز در محاسبات مربوطه در نظر گرفت.
تهویه مطبوع کتابخانه و موزه
کتابخانه ها معمولاً تا ۱۶ ساعت باز هستند خصوصاً در دانشگاه ها، موزه ها نیز 8-10 ساعت باز هستند (5 تا 7 روز در هفته) در موزهها معمولاً مردم در زمستان کت و پالتو را در نمی آورند که خود در محاسبه گرمایش باید در نظر گرفته شود.
برای تهویه کتابخانه ها و موزه ها بهتر است از سیستم هوائی (All Air System) استفاده کرد و سیستم های آبی چون ممکن است در اثر نشت کردن آب یا تشعشع حرارت، کتاب ها را خراب کنند چندان مورد اعتماد نیستند، در هر حال لوله های آب نباید از محل قفسه های کتاب یا وسائل نمایشی در موزه عبور کند.
رطوبت نسبی در این محل های باید زیر 55% باشد و درجه حرارت محیط باید 68-72°f (20-22°c) باشد و هوا به 85% و بیشتر فیلتر گردد.
برای محل قفسه کتاب ها 35%RH و 55-65°f (12.5-18.3°c) برای محل مطالعه درجه حرارت 68°f (20°c) است.
در موزه آثار هنری درجه حرارت باید 66-77°f (18.3-22.2°c) و کمتر و رطوبت نسبی 50%+2% باشد. در موزه حیوانات برای حفاظت آنها درجه حرارت باید 40-50°f (4.3-10°C) و رطوبت نسبی 50% باشد فسیل ها و استخوان ها در رطوبت بیشتر بهتر میمانند. بطور کلی برای موزه ها بهتر است با متخصصین آنها مشورت نمود.
کاغذهائی که تا قبل از قرن ۱۸ ساخته شده است دوام بیشتری داشته و این دسته کتاب ها دوام خوبی دارند ولی کاغذهایی که اخیراً ساخته می شود بدلیل مصرف مواد شیمیایی دوام کمی دارند و باید در درجه حرارت کمتری قرار گیرند لذا کتاب هائی که با این کاغذها درست شده است، هر چه در درجه حرارت کمتر می باشند دوام بیشتر دارند بطوریکه هر 10°f (5.5°c) کاهش درجه حرارت محیط عمر آنها را دو برابر می کند نوارها مغناطیسی و میکروفیلم ها در رطوبت کمتر از 37% خراب میشوند.
گرد و خاک و مواد شیمیائی موجود در هوا باعث خراب شدن کتاب ها می شوند زیرا مواد شیمیائی ایجاد اکسیدهای ازت و دی اکسیدسولفور و نیز ایجاد ازن می کنند تجهیزات فیلتر کردن هوا توسط فیلترهای الکترواستاتیک بدلیل ایجاد ازن مناسب نمی باشد، سابقاً با فیلترهای اسپری آب (Air Washer) هوا را تمیز می کردند ولی چون دی اکسیدسولفور با آب ایجاد اسید سولفوریک میکند لذا این روش منسوخ شده و امروزه از فیلترهای مخصوص (Type Filter -Canister) برای حذف دی اکسیدسولفور استفاده می کنند.
اگر در کتابخانه یا موزه، سالن اجتماعات وجود داشته باشد باید جداگانه و بر طبق مشخصات سالن های عمومی تهویه گردد. محل موتورخانه از قسمت مطالعه در کتابخانه باید کاملاً دور باشد تا سر و صدا ایجاد مزاحمت نکند.
تهویه مطبوع سالن بولینگ
در این سالن قسمتی که محل بازی افراد می باشد جزو فضای تهویه محسوب می شود و خط حرکت توب تا انتهای آن نیازی به تهویه ندارد ولی از بار حرارتی این قسمت 15-30% آن در محاسبات منظور می گردد (يا 5-10 Btu/ft2 برحسب میزان روشنایی) و نیز در قسمت پشت دستگاه لازم است که هوا مقداری اگزوست شود تا حرارت موتورها و روشنائی از طریق آن محل خارج شده و زیاد وارد فضای تهویه نشود البته در این سالن ها قسمت های رستوران و محل بازی بچه ها و رختکن و غیره باید مانند محل های عادی تهویه گردند.
در قسمت بازی که افراد قرار دارند برای کمتر بودن بار سرمائی در محاسبات باید نوع حرکت افراد را در نظر گرفت مثلاً به یک نفر در حال بازی و دو نفر ایستاده و افراد اضافه تر در حال نشستن هستند لذا حرارت افراد باید با توجه به نوع فعالیت آنها در محاسبات منظور گردد.
چون در این سالن ها، تعداد افراد زیاد است و بو و دود سیگار نیز زیاد می باشد، لذا حرارت محسوس کمتر است. سیستم هوائی (All Air System) برای تهویه این محل ها بهترین راه می باشد ضمنا برای اینکه هوای سرد از طریق درهای ورودی به ساختمان وارد سالن نشود (در زمستان)، هوای داخل باید تحت فشار ملایمی باشد تا هنگام باز و بسته شدن درب ورودی هوا بجای اینکه وارد سالن شود از سالن خارج شود به همین منظور هوای برگشت و اگزوست مجموعا باید 85-90% هوای رفت باشد.
تهویه مطبوع مراکز ارتباطی
مثل سالن های تلفن راه دور، استودیوهای رادیو و تلویزیون و نظایر آن سالن های تلفن باید در رطوبت نسبی کمتر باشند تا تجهیزات فنی سیستم تلقن دوام بیشتر داشته باشند. استودیوهای تلویزیونی بار روشنائی زیادی دارند و تعداد افراد تماشاچی در ساعات معینی زیاد است. در این محل ها فضای هر قسمت باید بطور جداگانه تهویه و کنترل گردد.
سیستم تهویه هوائی برای این محل ها مناسب است و معمولاً قسمت استودیو حداکثر 100 تن برودتی (352kw) بار سرمائی لازم دارد لذا بهتر است برای این قسمت چیلر جداگانه ای در نظر گرفت تا در مواقع اضطراری بتوان این قسمت را حتماً تهویه نمود. قسمت استودیو باید تا ۳۰ بار در ساعت تعویض هوا داشته باشد (Air Change) تا بتوان شرایط هوا را تامین کرد بطور تقریب بار حرارت استودیو حدود 300Btu/ft2 می باشد سرعت حرکت هوا در محل (Air Movment) برای جلوگیری از بهم زدن مو و حرکت لباس هنر پیشه ها حداکثر 25fpm می باشد (در ارتفاع ۱۲ فوت (3.66m از کف) ضمناً صدا در سیستم توزیع هوا باید خیلی کم باشد زیر میکروفون ها چون حرکت داده می شوند و حساس هستند این صداها را می گیرند که بصورت پارازیت در می آید. (25 تا 20 NC باید باشد) به همین علت باید کانال های رفت و برگشت هوا با لاستیک نسبت به ساپورت عایق صدا گردند و نیز فن ها توسط رابط های غیرفلزی به کانال ها وصل شوند. لوله کشی ها نیز باید با لاستیک در ساپورت عایق صدا گردند و محل موتورخانه باید کاملاً دور از استودیو باشد و اسکلت ساختمان آن جدا از اسکلت ساختمان استودیوها باشد (برای جلوگیری از انتقال صدا) سایر دفاتر و محل ها باید جدا از استودیو تهویه و کنترل گردند.
تهویه مطبوع مراکز حمل و نقل
مثل فرودگاه و ترمینال اتوبوس و گاراژها و ترمینال کشتی ها در فرودگاه ترمینال ها فضای بزرگ و بازی هستند و ارتفاع آن ها نیز زیاد است روشنائی متوسطی دارند اما تعداد جمعیت زیاد است و درهای زیادی به فضای خارج دارند.
ترمینال کشتی ها نیز دارای سقف بلند و جمعیت زیاد است و در ترمینال اتوبوس ها تعداد تراکم افراد بسیار زیادتر است (حدود 10ft2 برای هر نفر و در بدترین حال 3-5ft2 برای هر نفر) در مراکز حمل و نقل باید از سیستم هوایی استفاده نمود و در جاهایی که سقف خیلی بلند است کانال ها بهتر است از طریق دیوارها عبور کنند (توزیع محیطی هوا) در ترمینال کشتی ها معمولا فقط گرمایش انجام می گیرد و خوب اگزوست می شود و کمتر برای آنها سرمایش در نظر می گیرند.
درهای ورودی مراکز حمل و نقل باید توسط پرده پوشانده شوند (Air Curtain) در فرودگاه ها باید برای تامین هوای تازه از فیلترهای کربن اکتیو جهت حذف گازهای ایجاد شده از سوخت موتورهای هواپیما در استفاده نمود.
تحریریه تیم خدمات فنی مهندسی به فیکس
